Merhaba. Buğdayın tarihi insanlık tarihi kadar eski. Yaklaşık 12 bin yıl evvel şimdiki Türkiye topraklarında ve ülkemizin doğu komşu topraklarında yetiştirilen ve evcilleştirilen buğday vakitle çok farklı formlarda tüketime hazır hale getirildi. Artık ondan yalnızca ekmek yapmakla kalmayıp bulgur, irmik, makarna üzere pek çok şey yapıyoruz. Bu yazıda ‘buğdayın tarihi insanın tarihidir’ kelamından yola çıkarak dünyanın birinci mahsulü buğdayın tarihini anlattım.
İyi okumalar dilerim.
Buğday birinci sefer emmer ismindeki bir bitkiden evcilleştirildi
Buğday günümüzde yaklaşık 25 000 farklı çeşidi Aydın Escort olan ve sofralarımızdan eksik etmediğimiz ekmekte de kullanılan bir tahıl eseri Günümüzde hâlâ var olan ’emmer’ ismindeki bir cet bitkiden evrilen buğday en az 12 000 yıl evvel Türkiye’nin güney Balıkesir Escort doğusunda Mezopotamya dediğimiz alanda evcilleştirildi
Buğday bereketli hilal denilen bölgede yetişiyor
Yabani emmer genelde kendi kendine tozlaşan kışın yetişip yaz aylarında hasat edilen ve buğdaygiller familyasının atası sayılan bir çeşit Çanakkale Escort Günümüzde İsrail Ürdün Suriye Lübnan Türkiye nin doğusu İran ın batısı ve Irak ın kuzeyi üzere ülkelerde yani bereketli hilal denilen bölgede yetişir
Buğdayın 95’i ekmeklik buğdaydır
Günümüz buğdayının 25 Mersin Escort 000 farklı çeşidinin birçok ekmeklik buğday ve makarnalık buğday olarak isimlendirilen iki geniş kümeye ayrılıyor Ekmeklik buğday bugün dünyada tüketilen tüm buğdayın yaklaşık yüzde 95 ini oluştururken başka yüzde beşi makarna ve irmik eserlerinde kullanılan makarnalık ya da sert buğdaydır
Buğdayın neolitik devirde Türkiye’nin doğusunda ve İsrail’de ekildiği keşfedilmiştir
Genetik ve arkeolojik çalışmalara nazaran günümüz buğdayının kökeni Türkiye nin güneydoğusundaki Karacadağ dağlık bölgesine dayanırken emmer buğdayının yaklaşık 23 bin yıl evvel İsrail’de yaşayan beşerler tarafından toplandığı keşfedilmiştir Siyez buğdayının izlerine de neolitik devirde Levant topraklarında ve Göbeklitepe’de rastlanmıştır Bu iki buğday tarımın kökenini oluşturan klasik sekiz kurucu ekini oluşturuyor
Dini söylentilere nazaran Adem’e yasaklanan meyve aslında buğdaydır
Dini kaynaklara göreyse insanoğlunun buğdayla tanışıklığı birinci günlere kadar uzanır Kimi dini söylencelere nazaran insanoğlunun atası Adem e yasaklanan meyve buğdaydır Yeniden dini söylencelere nazaran dünya sürgününe çıkan Adem e buğdayın üretimi bilgisi verildi Bu bilgiyle saban birinci kez Harran da kullanıldı ve cennetten getirilen buğday taneleri burada başağa dönüştü Adem in çocukları Habil ve Kabil in ortasındaki uyuşmazlığın bir tarafında yeniden buğday vardır Kabil yetiştirdiği buğday başaklarından bir tutam sunar yaradana Habil ise koyunlarından birini Kurbanı kabul edilmeyen Kabil de öfkesine yenik düşerek yeryüzünün birinci cinayetini işler
Kutsal kitaplarda bolluğun işareti ve epey değerli sayılan bir mahsuldür
Yine kutsal metinlere nazaran firavunun düşünü yorumlayan Hz Yusuf yedi bolluk yılı mühletince Mısır da buğday depolamış ve halkın yedi kıtlık yılını atlatmasını sağlamıştı İncil toprakla buluşmayan buğdayın yeşeremeyeceğini söylerken Tevrat ta bol buğday başaklarının dalgalanması duası lisana getiriliyordu Kur an mallarını Allah yolunda harcayanları her bir başağında yüz buğday tanesi olan yedi farklı başağa tohumluk eden bir tek adede benzetiyordu Böylelikle semavi inançların hepsinde buğdayın temel motiflerden biri olduğunu söylemek mümkündür
Yazılı kaynaklarda da ticari bedel taşıyan bir varlıktır
Yazılı kaynaklarda buğday yetiştiği coğrafyanın iklimiyle toprağıyla ahenk sağlayan bir bitkiydi ve hasat edildikten sonra uzun mühlet bozulmadan durabiliyordu Çok çeşitli besinlerle birlikte tüketilebiliyor sapı samanı hem hayvan besini olarak kullanılıyor hem de yakacak olarak iş görüyordu Ayrıyeten tanelerinin küçüklüğü hasebiyle taşınması da epeyce kolaydı Yetişmesi için başında beklemeye gerek yoktu Daima bir ticari bedel taşıdığı için varlığı hayatla eş manalıydı
Eski uygarlıklarda buğday tarımı başlatan bir eserdir
Mezopotamya uygarlıklarından kalan yazılı kayıtlarda buğdayın temel ticaret eserlerinden birisi olduğu ve Gılgamış Destanı nda buğday motifinin sıklıkla işlendiği bir gerçektir Eski Mısır ve Fenikelilerde ise buğday vergi kesilen eserler ortasındadır Hititlerin Anadolu da tarım kültürünü geliştirdikleri ve hâlâ kullanılan geniş ekim alanlarını açtığı bir öbür tarihi kayıttır Buğday Hititlerin elinde çeşitli haller alarak bulgura bozaya ve irmiğe dönüşmüştür Bugüne ulaşan kabartmalarda Hitit yaradanı Tarhundas bir elinde buğday başağı bir elinde üzüm salkımı ile resmedilmiştir
Eski tarihlerden beri buğday evcilleşerek soframıza çok farklı formlarda giriş yapmıştır
Topraktan koparılan buğdayın asıl yolcuğu değirmende başlıyor Küçük tanelerinden kaba kepek ince kepek rozman ruşeyim gluten nişasta un ve tam buğday unu olarak 8 eser ortaya çıkıyor Unu farklı bir hale dönüştüren mayalama sürecini ise Mısırlıların bulduğu kabul edilmektedir Yaklaşık 4 bin yıl evvel keşfedilen bu teknikle daha az oranda buğday ile daha fazla ölçüde ve daha lezzetli ekmek elde etme imkânına kavuşulmuştur Bu sayede günümüzde mayasız ekmek üretimi yok denecek kadar azdır
Anadolu için başka bir yeri vardır buğdayın kutsaldır el üstünde tutulur
Binlerce yıl sonra bile buğday Türkiye de yaşayan beşerler için tokluk varsıllık ve hayatı çağrıştırmaktadır Tıpkı Orta Amerika yerlileri için mısır Çinliler için pirinç Güney Amerikalılar için patates nasıl kutsal sayılıyorsa Türkiye’de de ekmek öpülüp baş üstüne konur Hristiyanlar da Hz İsa’nın bedenini simgeleyen ekmek ve kanını simgeleyen şarap ritüeliyle aslında buğdayı kutsal sayarlar
Buğday bugün yalnızca ekmek üretiminde değil çok çeşitli eserlerde kullanılıyor Daha güçlü hale gelmesi için kaynatılıp kurutulan ve kırılan bulgur yarma ince bulgur irmik üzere formlara dönüşüyor Bunlardan da çok farklı yemekler hamur işleri tatlılar tuzlular çorbalar ve çerezler elde ediliyor Buğdayın seyahati olgunlaşması bizim de seyahatimiz aslında Siz ne düşünüyorsunuz
