Dikkat eksikliği bilhassa çocukluk çağında çok sık görülen bir hastalık olmakla birlikte çoklukla hiperaktivite bozukluğu Saray escort ile seyreden bir hastalıktır Dikkat eksikliği çocukların toplumsal hayatlarından ömür kalitelerine kadar çabucak hemen birçok alanda onları zorlayan bir rahatsızlıktır Dikkat eksikliği bozukluğu yaşayan çocuklarda öğrenme bozuklukları depresyon içe yönelim Şarköy Escort davranışlarda bozulmalar üzere meseleler yaşanmakrtadır ve bu davranışların kıymetlendirilmesi çok değerlidir Tedavi sürecinde sadece dikkat eksikşği semptomlarına yönenilmemeli çocuğun alanlarına nazaran hareket edilmeli aile ve çocugun etrafındaki tüm bireyler tedavi Erbaa Escort sürecine planlı olarak katılmalıdır
Dikkat Eksikliği Olan Çocuklarda Hastalık Belirtileri
Dikkat eksikliği çoklukla hiperaktivite bozukluğu ile birlikte devam eder ve hastalık çocuklarda 7 yaşından evvel belirti vermeye başlar Koca Altuntaş Niksar Escort 2020 Bu belirtiler olağan gelişime uygun olmayan belirtilerdir ve yaşa uygun olmayan hareketlilik dürtüsellik dikkat müddetinde yetersizlik olarak devam eder Koca Altuntaş 2020
Dikkat eksikliği olan çocukların birtakım belirti kriterleri Turhal escort vardır Bu belirti kriterlerine DSM IV kriterleri denmektedir Öner et al 2003 Dikkatsizlik semptomlarının en az altı ay müddetle devam etmesi ve takip edilmesi gerekmektedir Bu belirtilere aşağıda yer verilmiştir Deniz 2008
Çoklukla dikkatini detaylara veremez ödevlerde ya da etkinliklerde dikkatsizce yanılgılar yapar
Almış olduğu vazifelerde ya da oynadığı oyunlarda dikkati dağılır
Kendisi ile konuşulduğunda birçok vakit dinlemiyor üzere görünür
Ekseriyetle mental çabayı gerektiren vazifelerden kaçınır ve bu misyonları sevmez yapmak istemez
Etkinlikler ya da vazifeler için olan şeyleri çoğunlukla kaybeder Oyuncaklar kalem kitap okul ödevleri
Çoğunlukla yönergeleri takip etmez ve okul ödevlerini ufak tefek misyonlarını tamamlayamaz
Dış uyaranlardan ötürü dikkati çabucak dağılır
Çoğunlukla unutkanlık yaşar Deniz 2008
Dikkat Eksikliği Hastalığında Beslenme Tedavisi
DEHB için yapılan çalışmalara nazaran DEHB teşhis konulan çocuk sayısı yıllar içinde üst gerçek bir eğilim göstererek artmıştır bu nedenle semptomolojiyi azaltmak için tesirli tıbbi olmayan müdahalelere olan gereksinim ortaya çıkmıştır Reddy ve ark 2018 DEHB olan çocuklar için ilaç tedavisi de uygulanmaktadır ancak ilaç tedavisi tüm çocuklarda yarar sağlayamayabilir ve uzun vadeli olarak kullanılması gerektiği düşünüldüğünde ilaçların yan tesirleri konusunda tasa duyulmasına sebep olabilmektedir bu nedenle semptomların azaltılması için diyet tedavisi uygulanması daha doğrudur Heilskov Rytter ve ark 2015 DEHB hastalarında beslenme durumu farmakolojik ilaçlara bağlı olarak uzun müddetli tedavide kötüleşme eğilimindedir ve tedavi sırasında bu hastaların diyet alımının bilinmesinin gerekli olduğunu göstermektedir Durá Travé ve Gallinas Victoriano 2014 DEHB de farmakolojik tedavi yararlı olabilmektedir ancak etkilenen birçok kişi tıbbi tedaviye karşın bilişsel fonksiyonlarda zorluklar yaşamaya devam etmektedir ve 30’a kadar farmakolojik tedaviye karşılık vermemektedir Bikic ve ark 2015 Yetersiz tıbbi ahenk ve tedavinin uzun vadeli tesirleri DEHB için farmakolojik olmayan ve tamamlayıcı tedavilerin araştırılmasını gerekli kılmaktadır DEHB de diyet kalitesi fizikî gelişim ve hareketsiz aktiviteler dahil olmak üzere sıhhatle ilgili davranışsal risk faktörlerinin belirlenmesi bilişsel sıhhatin uygunlaştırılması açısından epey değerlidir Wu ve ark 2016 DEHB tanısı konmuş hastalarda kalori ve besin alımı diyet kalıpları değerlendirilmeli ve bu hastalarda beslenme müdahale stratejileri tasarlanmalıdır Durá Travé ve Gallinas Victoriano 2014
DEHB li çocukların beslenmesinde tam tahıllar balıklar meyveler ve sebzelerde düşükken şeker tuz ve doymuş ve toplam yağ bakımından yüksek bir diyet olarak karakterize edilen sıhhatsiz bir diyet modeli artmış ve bu durum DEHB semptomları ile ilişkilendirilmiştir Wu ve ark 2016 Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda soya kinoa ve fasulye üzere bitkisel proteinler kan şekeri denetiminde ve et eserleri de kimyasal ve hormon katkı unsurlarından kaçınma açısından yarar sağlamaktadır Burstedde ve ark 2010 Dikkat eksikliği semptomlarını azaltmak için çeşitli diyetler önerilmektedir Bu diyetlere nazaran şeker kısıtlaması katkı unsuru ve kollayıcı unsur içermeyen besin eserleri kullanılmalı ve yağ asidi destekleri bulunmalıdır Millichap ve Yee 2012 Diyet uygulamalarını DEHB li çocuklar düşünüldüğünde iki sistem halinde uygulamak daha hakikat olacaktır Birinci eliminasyon diyeti uygulamak ikincisi ise ziyanlı besin alımını arttıran muhakkak besinlere müdahale etmektir Heilskov Rytter ve ark 2015
Eliminasyon Diyetleri
Eliminasyon diyeti birinci olarak besin alerjilerini tedavi etmek gayesiyle kullanılmıştır Ly ve ark 2017 Eliminasyon diyeti alternatif bir diyet stratejisi olarak düşünülebilir ve alerji testinden bağımsız olarak alerjileri tetikleme mümkünlüğü en yüksek olan besin alerjenlerini deneysel olarak ortadan kaldırmayı amaçlayarak bu besinler diyetten çıkarıldıktan sonra duurm değerlendiirlmesi yapılarak karar verilen bir diyet modelidir Molina Infante ve ark 2014 Eliminasyon diyetler farklı hallerde sıklığına ve elimine edilen besine nazaran değşiklik gösterir Ly ve ark 2017 Eliminasyon diyetine nazaran birtakım besinler diyetten çıkarılarak durum değerlendirmesi yapılır Heilskov Rytter ve ark 2015
DEHB li çocuklar kimi besin hususlarına maruz kaldıklarında davranış değişikliği gösterebilirler bunlar yapay besin renklendiricileri katkı unsurları ve şekerlerdir Heilskov Rytter ve ark 2015 Eliminasyon diyetine nazaran rafine karbonhidratlar şekerler katkı unsurları içeren besinler ve işlenmiş besinler diyetten büsbütün çıkarılmalıdır Burstedde ve ark 2010 DEHB de besin katkı hususlarını dışlayan diyetler ve oligoantigentic diyetler uygulanmaktadır Ly ve ark 2017 Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda mümkün olduğunca organik meyveler sebzeler ve özgür dolaşan hayvanların etleri tüketilmelidir Burstedde ve ark 2010
Yapay Besin Boyaları ve Öbür Katkı Maddeleri
Çocuklarda dikkat eksikliği mental sıkıntılar genetik transfer çevresel etmenler ve beslenme üzere etkenlerin birleşmesi ile ortaya çıkan bir sıkıntıdır ve en değerli etkenler ise çevresel etmenler ve beslenmedir Büyükdere ve Ayaz 2016 DEHB li çocukların katkı unsurlarına karşı çok hassaslık gösterdiği atomik semptomlara neden olduğu gözlemlenmiştir Burstedde ve ark 2010
Özellikle okul çağındaki çocuklarda katkı unsuru ve renklendiriciz besin diyeti yapıldığında semptomların önemli oranda azaldığı görülmektedir Yapılan araştırmalara nazaran hiperaktivite bozukluğunun kimi besin unsurlarının ve besin katkı unsurlarının tüketiminden kaynaklandığı da bildirilmiştir Büyükdere ve Ayaz 2016
Şeker ve Yapay Tatlandırıcılar
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda çok rafine karbonhidrat ve şeker tüketimi öğrenme yeteneğini olumsuz etkileyebilir ve çocuklarda agresif ve huzursuz davranışları artırmakta da direkt bir ilişki olduğuna dair çalışmalar vardır Burstedde ve ark 2010 Beslenme kalitesi fizikî aktivitenin yetersizliği ve hareketsizlik üzere ömür biçimi davranışları incelenmiş ve çeşitli çalışmalar ile sıhhatsiz beslenme modellerinin de DEHB riskini arttırdığını göstermiştir Wu ve ark 2016 Yapay besin boyaları renklendiriciler tatlandırıcılar doğal salisilat içeren meyve ve sebzeler diyetten çıkarılmalıdır Heilskov Rytter ve ark 2015 Bu besinlerin diyetten çıkarılması ile hiperaktivite semptomları üzerinde olumlu sonuçlanlar gözlenmiş ise bu diyet devam ettirilmelidir Heilskov Rytter ve ark 2015
Birkaç Besin Diyeti
Birkaç besin diyeti çok düşük alerjen tesire sahip olan besinleri içeren 2 4 hafta süren katı bir diyet cinsidir Şanlıer 2020 Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu için uygulanan diyet yaklaşımlarındandır ve birkaç yiyecek yaklaşımı olarak geçer aslında kısıtlı bir eliminasyon diyetidir Yapılan bir çalışmada birkaç besin diyetinin çocuklarda 50 düzgünleşme tarafında gelişme gösterdiğini ortaya koymuştur Burstedde ve ark 2010
GAPS Diyeti
GAPS ın açılımına bakacak olursak bağırsak ve psikoloji sendromudur ve doğal bir tedavi tekniğidir Çıkıllı ve ark 2019 GAPS diyeti beynin üzerinde bulunan toksit sis yapısını ortadan kaldırmak ve beyni olması gerektiği üzere çalıştırmak için uygulanan bir diyettir Çıkıllı ve ark 2019 Bu diyette kişiyi toksinlerden arındırmak hedeflenmektedir Çıkıllı ve ark 2019 Hastayı toksinlerden arındırmak için birinci yol olarak sindirim yolunu temizlemek ve güzelleştirmek daha sonra bedenin geri kalan kısmını toksinlerden arındırmak gerekmektedir Çıkıllı ve ark 2019 GAPS diyeti 3 kademeden oluşur bunlardan birincisi giriş diyeti ikincisi tam GAPS diyeti ve GAPS diyetinden çıkıştır Çıkıllı ve ark 2019
DEHB Olan Çocuklarda Beslenme İlkeleri
Diyet faktörlerinin DEHB üzerindeki tesirine ait evvelki çalışmalar göstermiştirki birtakım besin yahut besin hususlarının örn Omega 3 yağ asitleri çinko magnezyum desteklerinin alınması gerektiğini ve ziyanlı besinlerin örn Şeker kısıtlanmasını yahut ortadan kaldırılması gerekmektedir Wu ve ark 2016
PubMed tarafından listenen diyete nazaran batı diyetinden sağlıklı diyete geçilmesi önerilmiştir Katkısız ve oligoantijenik eliminasyon diyetleri vakit alıcıdır bu nedenle yalnızca seçilmiş hastalarda bu idarenin uygulanması vurgulanmaktadır Eksikliği olan hastalarda demir ve çinko desteği yapılmalıdır Ayrıyeten omega 3 dayanağı tedavide büyük kıymet arz etmektedir Tüm bunların yanında ebeveynlerin ve çocukların sağlıklı beslenme tertibi oluşturmaları için dikkat edilmesi gerekenler konusunda beslenme eğitimleri verilmelidir Millichap ve Yee 2012
Tedavi Edici Diyet Müdahaleleri
Farmokolojik tedavinin yan tesirlerinden ve uzun periyodik kullanımından tasa duyan ebeveynler alternatifler tedavi yollarına yönelmiştir Tamamlayıcı ve alternatif tıp CAM ebeveynlere diyet değişiklikleri besin desteği bitkisel ilaçlar dahil olmak üzere çeşitli tedavi seçenekleri sunmaktadır Burstedde ve ark 2010 Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu için iki başka diyet modeli belirlenmiştir Bunlar batı ve sağlıklı diyet modelleridir Batı diyet modeli dikkat eksikliği tarifi ile bağlantılı iken sağlıklı diyet modeli hastalık tarifi ile bağlı değildir Batı diyeti modeline nazaran daha yüksek toplam yağ doymuş yağ rafine şeker ve sodyum içerirken n 3 yağ asitleri posa ve folat açısından yetersizdir Bu diyet modeli yağ içeriği açısından güçlü olan atıştırmalık besinlerin tüketilmesine imkan vermekte ve obezite artışına neden olmaktadır Şanlıer 2019 DEHB li çocuklarda probiyotik terapisinin çocuklarda egzama üzere atopik durumlar için yararlı olduğu ve ayrıyeten bağışıklık aracı olarak DEHB reaksiyonlarında çok hassaslık için faydalı olabileceği incelenmiştir Burstedde ve ark 2010
Aynı vakitte beslenmede esansiyel yağ asitlerinden omega 3 takviyesi probiyotik dayanağı B kümesi vitaminlerden B6 B12 ve B9 a yer verilmelidir Mineral dayanağına gereksinim var ise demir çinko kalsiyum magnezyum selenyum desteğine başvurulmalıdır Probiyotik desteğine yer verilmelidir
DEHB Tedavisinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Özellikle gelişim çağında olan çocuklar için beslenme çok kıymetlidir çocukluk periyodunda abur cubur üzere sıhhatsiz yiyecekleri tüketen çocukların hiperaktivite belirtisi gösterme özelliği yok yüksektir Burstedde ve ark 2010
Yapılan araştırmalar sonucunda dikkat eksikliği olan çocukların beslenmelerine çok ehemmiyet verilmesi gerektiğini göstermektedir ABD de yapılan bir araştırmaya nazaran yaygın alerjik durumların bilhassa de besin alerjisinin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile ilgisi olduğunuda göstermiştir Xu ve ark 2019
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavisinde fizikî aktivite de çok kıymetlidir idman beyin aktivitesini artırır ve nörotransmiter sistemleri modüle eder böylelikle hafıza konsantrasyon öğrenme ve ruh halinde güzelleşmesi görülür Burstedde ve ark 2010
Yasak Besinler
Çocuklarda ve ergenlerde diyet yahut besin örüntüleri ile DEHB ortasındaki münasebetler üzerine yapılan çalışmalar sıhhatsiz beslenme nizamlarının örn Western fast food yahut abur cubur artan teşhis ile alakalı olduğunu göstermiştir Wu ve ark 2016 Yapılan çalışmalar doğrultusunda besin renklendiricilerin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna direk sebep olmadığı ama var semptomları ilerlettiği gözlenmiştir Büyükdere ve Ayaz 2016 Ülkemizde bulunan Besin Katkı Unsuru yönetmeliğine nazaran besin etiketlerine bilgi olarak renklendiriciler için çocukların aktivite ve dikkatleri üzerine olumsuz tesirleri bulunabilir bilgisi bulunmaktadır Büyükdere ve Ayaz 2016 Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan bir hastanın kaçınması gereken besinler şu biçimdedir
Tüm yapay renklendiriciler
Tüm yapay çeşniler
Sodyum benzoat
Karragenan
Monosodyum ve monopotasyum glutamat
Bütil hidroksianizol ve bütil hidroksitoluen
Tüm yapay tatlandırıcılar
Hidrolize yapılı ya da modifiye protein Şanlıer 2019
Ailelerin Dikkat Etmesi Gerekenler ve Ebeveyn Eğitimi
Çocukluk çağında yaşanan dikkatsizlik problemşne neden olan birçok etken vardır ama en değerlisi çocukluktaki dezavantajlı konut şartları ve toplumsal çevredir Galler ve ark 2012 Ayrıyeten birtakım besin bileşenlerin DEHB olan çocukların davranışlarında bariz olacak bir halde davranış değişiklikleri gösterdiğini göstermektedir bu nedenle diyetisyenlerin ailelere beslenme konusunda yardımda bulunmalı ve gerekli eğitimleri vermeleri gerekmektedir Çocuklara kendileri için neyşn iyş olduğu şuuru kazandırılmaya çalışılmalıdır Şanlıer 2019
DEHB riskini azaltmak ismine aileler çocukluktan itibaren sağlıklı beslenmeyi ve faal hayat biçimlerini teşvik eden programlara ve müdahalelere yer vermeli ve bunun sonucunda DEHB nin gelişimini önlemeye yardımcı olacaklarını ve bu bilişsel bozuklukla alakalı halk sıhhati yükünü azaltacaklarını ve sıhhat hizmetlerini hafifletebilecekleri gösterilmelidir Wu ve ark 2016
