Her çocuk dünyaya kendine mahsus özelliklerle gelir. Bununla birlikte doğduğu andan itibaren edindiği olumlu ve sağlıklı tecrübeler duygusal gelişimine katkı sağlar. Bebeğin anne karnında olduğu periyottan itibaren duygusal kayıtları başlar. Bebek ebeveyni/birincil bakım vereni ile kurduğu bağlanma bağlantısı doğrultusunda hislerini düzenleme marifeti geliştirir. Bu sebeple ebeveyn/birincil bakım veren ile kurulan güçlü, dengeli ve olumlu bağ his düzenleme maharetinin gelişimi için değerli bir faktördür.
Duygu düzenleme (regülasyon) hünerini kısaca zorlanılan bir durumla karşılaşıldığında dürtüsel bir reaksiyon vermek yerine durup fikir, davranış ve vücudu yöneterek en uygun yansıyı vermek olarak tanımlayabiliriz. Çocuklar dünyaya bu hünere sahip olarak gelmezler. Erken periyot olarak tanımladığımız 0-3 yaş devrinde daha dürtüsel davranma ve benmerkezci olma eğilimindedirler. Bahsedildiği üzere çocuğun bağlanma tarzı ve anne karnından itibaren hayatta edindiği tecrübeler his düzenleme maharetinin hangi seviyede gelişim göstereceği konusunda belirleyici olur.
Çocuğun davranışı ‘sorun’ değildir; yaşadığı sıkıntıya karşı gösterdiği yansıdır. Hislerini düzenleme mahareti gelişmemiş ve kendi kendini sakinleştirmeyi öğrenmemiş bir çocuk ‘sorun’ olarak tanımlanan davranışlar stantlar. Burada hatırlanması gereken; bu üslup davranışların gerilim altındaki beynin dışavurumu olduğudur. Bu noktada çocuğun ebeveyn/birincil bakım vereninin takviye ve rehberliğine gereksinimi vardır.
Duyguları düzenleme marifetinin gelişmesi hudutlara uyma, sorun çözme, beklemeye/ertelemeye tahammül etme hünerlerinin de gelişmesine katkıda bulunur. Tüm bunlar çocuğun akademik ve toplumsal alanlarda daha sağlıklı fonksiyon göstermesine yardımcı olur.
Çocuklara hislerini düzenlemeyi öğretmek için uygulanabilecek birtakım formüller;
-
Öncelikle çocuğunuza kendi hislerini tanıma ve söz etme konusunda dayanak olun. Bir durum karşısında evvel ona ne hissettiğini sorun. Şayet hissini tanımakta ya da söz etmekte zorlanıyorsa siz yardımcı olabilirisiniz. Örn. ‘Bu durum seni üzmüş olabilir diye düşünüyorum’ Hislerin engellenemeyeceği, geldiklerinde bir müddet konuk olacakları ve sonra da gidecekleri hakkında çocuğunuzla sohbet edebilirsiniz.
-
Zorlayıcı bir durumla karşılaştığında çocuğunuzun evvel rahatlamasını sağlayın. Hissedilen olumsuz ve zorlayıcı hisler rahatlamadan tahlil üretmek mümkün olmaz. Çocuğunuzun kendisini rahatlatan kaynakları keşfetmesi için takviye olun. Örneğin; içine rahatlatıcı şeyler koyabileceği bir kutu hazırlayabilirsiniz. Güzeline giden atıştırmalıklar, sevdiği bir koku, dokunmayı sevdiği-rahatlata bir materyal vb. koyabilirsiniz. Ayrıyeten konutunuzda sakinleşme/rahatlama köşesi oluşturabilirsiniz. Rahat minderlerin olduğu, sevdiği kitapları yanında bulundurduğunuz, sakin ve keyifli oyuncakların olduğu alanlar yaratabilirsiniz. Minik bir battaniye, pelüş oyuncaklar da sıcak ve gevşemeye yardım eden bir ortama katkı sağlar. Ayrıyeten çocuğunuz olumsuz hisler yaşarken yanında olmak, dayanağınızı hissettirmek değerlidir. ‘Sakinleştiğinde, Tüm bunlar geçtiğinde…’ formunda cümleler kurarak hislerin kalıcı olmadığı bildirisini verebilirsiniz.
-
Duyguları düzenleme ve uygun reaksiyonlar verme konusunda çocuğunuza rol model olun. Kendi hayatınızdan tecrübeleri, his ve davranışlarınızı denetim ederek uygun yansılar vermeyi başardığınız örnekleri paylaşabilirsiniz.
Çocuklarınıza hislerini düzenlemeyi öğrettiğinizde zorluklarla baş etme konusunda da kıymetli bir şey öğretmiş olacaksınız. His idaresinin geliştirilebilen bir maharet olduğunu aklınızda tutarak çocuğunuza rehberlik edebilirsiniz.
Çocuklarda his farkındalığını geliştirmeye yardımcı kitap teklifleri;
-
Boşluk 3+-Anna Llenas
-
Duygular 3+-Libby Walden, Richard Jones
-
Üzüntü Kapını Çaldığında 3+-Eva Eland
-
Küçük Kalbimin İçindekiler 3+-Jo Witek, Christine Roussey
-
Duygular Mutfağı 4+-Marc Nemiroff, Jane Annunziata
-
Duygularıyla Arkadaş Olan Çocuk 4+-Dr. Lauren Rubenstein
-
Gönül Kuşu 4+-Michal Snunit
-
Duygularım 5+-Isabelle Filliozat
-
Noa, Kirpi ve Sarı 5+-Sepin İnceer
-
Çocuklar İçin Hislerle İrtibat Marifetleri 3-12 yaş-Bonnie Thomas
