Günümüzde imtihan derdi yaşayan öğrencilerin sayısı gitgide artıyor. Lise giriş imtihanları ve üniversite imtihanları yaklaştıkça öğrencilerde imtihan korkusu belirtileri de ortaya çıkmaya başlayabiliyor. İmtihan korkusu nedir? Belirtileri nelerdir? Sebepleri nelerdir? Öğrenciler bu tasayı nasıl yönetebilir? Ebeveynler bu süreçte çocuklarına nasıl takviye olabilirler? Hangi kademede bir uzman dayanağı almak gerekir? Uzman Klinik Psikolog Ayşe Topak husus hakkında bilgiler verdi.
Sınav telaşı DSM-IV’de (Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı) kişinin bilgi ve hünerlerinin muhakkak ölçütlerle incelenip değerlendirdiği durumlarda yaşadığı fonksiyon bozucu korku ve öğrenilen bilginin imtihan sırasında tesirli biçimde kullanılmasını engelleyen ve muvaffakiyetin düşmesine yol açan ağır korku olarak tanımlanır.
İmtihan korkusunun belirtileri ortasında; telaş, manaya zahmeti, dikkat dağınıklığı, gerçek manada performansın düşmesi, bilgiyi hatırlamada ve organize etmede zahmet ve çeşitli kaçınma davranışları gösterilir.
Kaygının öğrencide duygusal, fizikî, düşünsel ve davranışsal sonuçları olabilir. Duygusal sonuçlara sonluluk, karamsarlık, kaygı; fizikî sonuçlara çarpıntı, terleme, nefes darlığı, uyku sorunları; düşünsel sonuçlara olumsuz inançlar (yetersizlik, beceriksizlik üzerine inançlar) ve davranışsal sonuçlara kaçma-kaçınma davranışları (ders çalışmayı erteleme, bırakma, reddetme) örnek olarak gösterilebilir. İmtihan korkusunun temel sebeplerini imtihan öncesi, anında ve sonrası olarak vakitlere ayırarak ders çalışma biçimindeki uygunsuzluklar, öğrencinin imtihana yüklediği anlamlardaki çarpıtmalar, imtihan anında oluşan gerilimin yönetilememesi, öğrencideki çok mükemmeliyetçilik duygusu, performans telaşı ve ebeveyn baskısı olarak tanımlayabiliriz.
Nizamlı bir ders çalışma programı oluşturmak, uyku, beslenme ve dinlenmeye gereken kıymeti göstermek öğrencilerin bu konuda alabileceği tedbirlerin başında gelir. Bunlara ek olarak progresif kas gevşetme, inançlı yer idmanı ve farkında nefes alma çalışmalarının imtihan derdi yaşayan öğrencilere âlâ geldiği istikametinde araştırmalar mevcuttur. Ebeveynlerin gerçeküstü beklentilerini azaltmaları, olumsuz geri bildirimlerden kaçınmaları, çocuğun kişisel ilgi alanlarına hürmet duymaları ve kıyaslayıcı yorumlardan kaçınmaları imtihan tasasının oluşumunu engellemekte ve var olan korkuyu azaltmakta büyük değer taşır.
Belli bir noktadan sonra imtihan tasasıyla birlikte eşlik edebilecek durumlara rağmen ruhsal – psikiyatrik dayanak alınması yararlı olacaktır. Uzmanlar olarak imtihan telaşını değerlendirirken öğrencilerin imtihan öncesi, imtihan anında ve imtihan sonrası his, fikir ve davranışlarını ele alırız. İmtihan öncesi devirde çalışma şartları, kendine dönük inançları, performans derdi ele alınır. İmtihan anı çalışılırken ortaya çıkabilen fizikî belirtiler, fikirler ve tavırlar kıymetlendirilir. İmtihan sonrası periyotta ise öğrencinin geriye dönük kendi performansını nasıl değerlendirdiği, ailesine karşı olan tavrı üzerine çalışmalar yürütülür. İmtihan korkusu yaşayan çocuk ve ergenlerde teklifler uygulanarak yahut takviye alınarak tasa durumunu azaltmak mümkündür.
