Dünyaya Türk şiirini anlatan şair Nazım Hikmet, bundan 59 yıl evvel vatanına olan hasretini gideremeden vefat etti. İşte, Nazım Hikmet’in hayatı…
Bugün Türkçe’nin büyük şairi Nazım Hikmet’in vefat yıl dönümü. 15 Ocak 1902’de Selanik’te dünyaya gelen Nazım Hikmet, birinci şiiri Feryad-ı Vatan’ı 1913’te şimdi 11 yaşındayken kaleme aldı.
1920 yılında en yakın arkadaşı Vâlâ Nureddin ile Kurtuluş Savaşı’na katılmak için Anadolu’ya yanlışsız yol aldı. Tüm hayatını değiştirecek bir seyahatti bu… Kurtuluş Savaşı’na katılmak için yola çıkan öbür bir kümeden sosyalizm, komünizm, Bolşevikler, Spartakistler üzere kavramlarla tanıştı.
Ankara’ya yaptıkları seyahatte Anadolu insanı ile birinci kez bu süreçte tanıştı. İstiklal Harbi’ni en güzel anlatan yapıtlardan olan Kurtuluş Savaşı Destanı’nın tohumu da bu seyahatte atılmıştı. Bu seyahatte Mustafa Kemal Atatürk ile tanışma fırsatı buldu. Atatürk, Nazım’a amaçlı şiirler yazması istikametinde nasihat etti.
Vâlâ Nureddin o günleri şöyle anlatıyordu: “İnançlarımızda büyük bir sarsıntı oluyordu. Manevi bir sarsıntı geçiriyorduk. İki kutup ortasında bocalamaktaydık. Spartakistler’in aşıladığı sosyalist fikirler ve o güne kadar kişiliğimizi yoğurmuş bulunan milliyetçi fikirler ortasında.”
Bu seyahat Nazım Hikmet’in sosyalist fikirlerle dolmasına yol açtı. Akabinde Moskova Doğu İşçileri Komünist Üniversitesi’ne gitti ve orada Siyasal Bilimler ile İktisat Bölümü’nde okudu.
Birinci şiir kitabı 28 Kanunisani’yi 1924’te yayınladı.
Türkiye’ye döndükten sonra Aydınlık’ta yazmaya başladı. Bu yazılar hakkında soruşturma açılmasına yol açtı. TKP üyeliği nedeniyle 15 yıl mahpusu istendi.
O sırada tekrar Sovyetler Birliği’ne gitmek zorunda kaldı. 1928’de çıkan af kanunundan yararlandı ve Türkiye’ye döndü. Fakat soruşturmalar Nazım’ın peşini bırakmıyordu.
1938 yılında orduda ayaklanma çıkarmaya çalıştığı argümanıyla yargılandı ve 28 yıl 4 ay mahpus cezasına çarptırıldı. 12 yıl sürecek mahpusluk periyodu başlamıştı. İstanbul, Ankara, Çankırı ve Bursa cezaevlerinde yattı.
Bu süreçte “Sevdalınız komünisttir/On yıldan beri hapistir/Yatar Bursa kalesinde” dizelerini içeren ‘Yatar Bursa kalesinde’ şiirini kaleme aldı.
Hapishaneyi okula çeviren Nazım, ağır bir üretimle geçen yılların akabinde tahliye edildi. Lakin Sabahattin Ali’nin faili meçhul cinayete gitmesi onu endişelendirmişti. Mahpustan çıktıktan sonra askere alınacağına dair dedikodular dolaşmaya başladı.
Eski bir subay olan Nazım, askere alınma mazeretiyle öldürüleceğini düşündü.
Bir plan daha yaptı ve yine Sovyetler Birliği’ne yanlışsız yola çıktı. Nazım’ın İstanbul Boğazı’ndan Karadeniz’e geçip Romanya bandıralı bir gemiye binmesine yardımcı olan kişi şair Refik Erduran’dı…
Nazım Hikmet, Sovyetler Birliği’ne gittikten sonra hakkındaki karalama kampanyaları sona ermemişti. 1951’de Adnan Menderes’in Başbakanlığını yaptığı Demokrat Parti hükümeti dünyaca ünlü şairimizi vatandaşlıktan çıkardı.
Dünyanın çeşitli yerlerini gezen Nazım, bu süreçte Dünya Barış Mükafatı komitesinin heyet başkanlığını da yaptı.
Uğraşı, hayatı, ailesi, aşkları ve elbette her biri birbirinden hoş şiirleri ile büyük bir iz bırakan Nazım Hikmet, 3 Haziran 1963’te Moskova’da geçirdiği kalp krizi sonucu memleketine olan hasreti ile bu dünyadan göçtü.
2009 yılında vatandaşlığı yine tanınan Nazım Hikmet, 11 Eylül 1961’de Doğu Berlin’de Otobiyografi isimli bir şiir yazmış ve kendisini anlatmıştı:
OTOBİYOGRAFİ
1902’de doğdum
doğduğum kente dönmedim bir daha
geriye dönmeyi sevmem
üç yaşımda Halep’te paşa torunluğu ettim
on dokuzumda Moskova’da komünist Üniversite öğrenciliği
kırk dokuzumda tekrar Moskova’da Tseka-Parti konukluğu
ve on dördümden beri şairlik ederim
kimi insan otların kimi insan balıkların çeşidini bilir
ben ayrılıkların
kimi insan ezbere sayar yıldızların ismini
ben hasretlerin
mahpuslarda de yattım büyük otellerde de
açlık çektim açlık gırevi de içinde ve tatmadığım yemek yok üzeredir
otuzumda asılmamı istediler
kırk sekizimde Barış madalyasının bana verilmesini
verdiler de
otuz altımda yarım yılda geçtim dört metre kare betonu
elli dokuzumda on sekiz saatta uçtum Pırağ’dan Havana’ya
Lenin’i görmedim nöbet tuttum tabutunun başında 924’de
961’de ziyaret ettiğim anıtkabri kitaplarıdır
partimden koparmağa yeltendiler beni
sökmedi
yıkılan putların altında da ezilmedim
951’de bir denizde genç bir arkadaşla yürüdüm üstüne mevtin
52’de çatlak bir yürekle dört ay sırtüstü bekledim mevti
sevdiğim bayanları meczup üzere kıskandım
şu kadarcık haset etmedim Şarlo’ya bile
aldattım kadınlarımı
konuşmadım gerisinden dostlarımın
içtim lakin akşamcı olmadım
daima alnımın teriyle çıkardım ekmek paramı ne memnun bana
diğerinin hesabına utandım palavra söyledim
palavra söyledim diğerini üzmemek için
fakat durup dururken de palavra söyledim
bindim tirene uçağa arabaya
çoğunluk binemiyor
operaya gittim
çoğunluk gidemiyor ismini bile duymamış operanın
çoğunluğun gittiği kimi yerlere de ben gitmedim 21’den beri
mescide kiliseye tapınağa havraya büyücüye
fakat kahve falıma baktırdığım oldu
yazılarım otuz kırk lisanda basılır
Türkiye’mde Türkçemle yasak
kansere yakalanmadım daha
yakalanmam da koşul değil
başbakan filân olacağım yok
meraklısı da değilim bu işin
bir de harbe girmedim
sığınaklara da inmedim gece yarıları
yollara da düşmedim pike yapan uçakların altında
lakin sevdalandım altmışıma yakın
kelamın kısası yoldaşlar
bugün Berlin’de sıkıntıdan gebermekte olsam da
insanca yaşadım diyebilirim
ve daha ne kadar yaşarım
başımdan neler geçer daha
kim bilir.
